दुसऱ्याला मदत करण्याने नेहमीच समाधान मिळते….!

What’s your favorite word?

Instead of asking, “What is your favorite word?” it would be more appropriate to ask, “What is your favorite action?” because words in any language reflect the actions behind them. A word is not just a collection of letters; its pronunciation and meaning reveal an action. Therefore, a favorite word essentially points to a favorite action, which, for me, is always having the desire to “help” others. I always find satisfaction in being helpful to someone in need.

• Let’s first examine the scope of the word “help.” Today, the word “help” or “assistance” is mainly associated with one thing: financial help or financial assistance. However, the truth is that lending someone a specific amount of money with the expectation of repayment at a set time is essentially a transaction. So, such transactions cannot truly be called help or assistance.
• Additionally, if someone contributes something to you with the expectation that you’ll reciprocate in the future, that action also doesn’t fit within the definition of help or assistance. That is merely an exchange.
• In Indian culture, there is a teaching that when offering help, the other hand should not know what one hand has given. This means there should be no transaction or exchange; the help given should be forgotten in the next moment. True happiness lies in this.
• To help or assist others, you don’t need to be wealthy; rather, your heart needs to be rich. If you are sensitive to others’ needs beyond your own, that generosity naturally arises within you. During the COVID-19 lockdown, many poor people were on the verge of starvation. Some wealthy individuals and charitable organizations came forward to assist. Without any selfish motives, they helped by delivering food packets to those in need, and the satisfaction from that act remains. On the other hand, it’s amusing to see those who organized these initiatives in the name of social duty now repeatedly highlighting their efforts to boost their reputation. Perhaps they never truly understood the real meaning of the word “help.”

तुमचा आवडता शब्द कोणता ? असा प्रश्न विचारण्याऐवजी तुमची आवडती कृती कोणती ? असा प्रश्न अधिक संयुक्तिक ठरेल. कारण कोणत्याही भाषेतील शब्द हे त्यापाठीमागे असलेली कृती दर्शवितात. नुसत्याच अक्षरांचा समूह म्हणजे शब्द नसतो. तर त्याच्या उच्चारण आणि अर्थातून कृती स्पष्ट होत असते. त्यामुळे आवडता शब्द अर्थात आवडती कृती म्हणजे नेहमी दुसऱ्यांना “मदत” करण्याची भावना ठेवणे. मला नेहमीच दुसऱ्याच्या मदतीला आपण उपयोगी पडलो याचे समाधान मिळते.

• सर्वात पहिल्यांदा “मदत” या शब्दाची व्याप्ती बघूया. कारण “मदत” किंवा “सहाय्य” हे आजकाल एकाच गोष्टीसाठी प्रामुख्याने उल्लेखल्या जाते. ते म्हणजे आर्थिक मदत किंवा आर्थिक सहाय्य. पण खरं म्हणजे दुसऱ्याला अडचणीच्यावेळी ठराविक मुदतीचे आश्वासन देत परत करण्याच्या बोलीवर मागीतलेली रक्कम हा एकप्रकारचा व्यवहारच असतो. त्यामुळे अशा व्यवहाराला मदत किंवा सहाय्य म्हणता येणार नाही.
• याशिवाय आपल्यासाठी एखाद्याने योगदान दिले तर पुढे आपणही त्याला योगदान देवू ही कृती देखील मदत किंवा सहाय्य या व्याख्येत बसत नाही. ही तर देवाण-घेवाण असते.
• भारतीय संस्कृती मध्ये एक शिकवण आहे, मदत करताना एका हाताने केलेली मदत दुसऱ्या हाताला कळू नये. म्हणजेच व्यवहार किंवा देवाणघेवाण नाही. तर केलेले सहाय्य दुसऱ्याक्षणी तिथेच विसरून जायचे. यातच खरं सुख मिळतं.
• दुसऱ्याला मदत किंवा सहाय्य करण्यासाठी तुम्ही श्रीमंत असण्याची अजिबात गरज नाही. तर तुमचं हृदय श्रीमंत असावं लागतं. तुम्ही जर स्वतःला सोडून इतरांच्यासाठी संवेदनशील असाल तर तेव्हढं दातृत्व तुमच्यामध्ये निर्माण होते. कोविड काळात शहरात संचारबंदी असताना अनेक गोरगरिबांची उपासमार सुरू होती. काही धनिक, सेवाभावी संस्था यासाठी पुढे आल्या होत्या. त्यांना निरपेक्ष भावनेने सहाय्य म्हणून त्यांनी तयार केलेली अन्नधान्याची पाकिटे गरजूंपर्यंत पोहोचविण्याचे मदतकार्य केले त्याचे आज खूप समाधान आहे. ज्यांनी सामाजिक कर्तव्य असे सांगत उपक्रम राबविले ते आज त्याच केलेल्या उपक्रमांची उजळणी करत आपली समाजातील प्रतिष्ठा वाढविण्याचा प्रयत्न करताना पाहून हसू येते. कदाचित त्यांना “मदत” या शब्दाचा खरा अर्थ समजला नसेल कदाचित…

:-Mukund Madhukar Hingne.