आयुष्याच्या संध्याकाळी नेमके कोणते वादळ असते मनात ?

Throughout life, every person shapes themselves by experiencing numerous ups and downs and enduring significant struggles. In the later stages, during old age, what exactly is the storm of thoughts swirling in the minds of seniors who spend the evening of life alone, without their partner? Even when there is a sense of contentment from a fulfilling life on their faces, is it that they simply want to say, “I still exist”? Those who have crossed the age of 80 never voluntarily express the restlessness in their hearts. But do we ever try to understand it?

• Not far from my house lives my friend from the theater, Randhir Abhyankar. Since his house is right at the exit of the society onto the main road, it’s almost guaranteed that we exchange a “Hi, Hello” at least once a day.
• The Abhyankar family has faced several hardships over the past few years. My friend Randhir contracted COVID-19 twice, requiring hospitalization both times. About a year ago, due to a minor accident, he had to lose his right leg from the knee down. On top of that, his mother, Mrs. Rajshree Ramdas Abhyankar, passed away. Now, it’s just the two of them in the house—Randhir and his father, Ramdas Abhyankar.
• At 87 years of age, retired teacher Ramdas Abhyankar has gracefully borne all these blows and continues to handle his old age with remarkable ease. When you look at him, anyone would wonder, “Where does he get this strength from?” Even at 87, his sense of humor is sharp. He doesn’t forget anything and manages his daily tasks with great composure, without needing anyone’s help.
• It’s often said that old age is like childhood. Following this, there’s a bit of childlike stubbornness that has grown in him, but that’s about it. These days, with the spread of infectious diseases, he’s been advised not to sit outside. Yet, with insistence, he still places a chair near the compound gate and sits there. He doesn’t talk much to anyone but keeps his eyes fixed on the road, watching intently to see if anyone familiar passes by. I’ve tried asking him a couple of times, but he just smiles and avoids the question.
• When I asked my friend, he said, “It’s nothing. Sitting there isn’t just for passing time. His eyes are always searching for a familiar face. It’s his way of telling the world, ‘I’m still alive.’” It’s the persistence of the elderly, wanting to remind the world not to forget them.
• Indeed, there are many like Ramdas Abhyankar around us. They spend the evening of their lives playfully, despite their tired bodies. While they gaze into the distance to overcome their loneliness, do we ever stop to wonder what storms might be brewing in their minds?

संपूर्ण आयुष्यभर अनेक चढउताराचे अनुभव घेवून अतिशय संघर्षातून प्रत्येक माणूस स्वतःला घडवतो. उत्तरार्धात वृद्धावस्थेत आयुष्याची संध्याकाळ आपल्या जोडीदाराशिवाय एकट्याने घालविणाऱ्या ज्येष्ठांच्या मनात त्यावेळी नेमके कोणत्या विचारांचे वादळ घोंगावत असते ? परिपूर्ण आयुष्याचे समाधान चेहऱ्यावर असतानाही अजून मी अस्तित्वात आहे, हेच त्यांना सांगायचे असते का ? वयाची ८० पार केलेल्या या वृद्धांच्या मनातली खळबळ ते कधीच कुणाला आपणहून सांगत नाहीत. पण आपण कधी समजून घेतो का ?

• माझ्या घरापासून काही अंतरावर माझा नाट्यक्षेत्रातील कलावंत मित्र रणधीर अभ्यंकर राहतो. सोसायटीतून मुख्य रस्त्यावर येतानाच अभ्यंकरांचे घर असल्याने दिवसातून एकदा तरी “हाय, हॅलो” हे ठरलेलेच असते.
• तर या अभ्यंकर कुटुंबावर गेल्या काही वर्षात अनेक आघातांचे प्रसंग आलेत. माझा मित्र रणधीर याला कोविदकाळात दोन वेळा संसर्ग झाल्याने हॉस्पिटलमध्ये दाखल व्हावे लागले. तर वर्षभरापूर्वी त्याला छोट्याशा अपघाताचे निमित्त होवून आपला उजवा पाय गुडघ्यापासून गमवावा लागला. त्यातच त्याच्या मातोश्री सौ. राजश्री रामदास अभ्यंकर यांचे निधन झाले. आता घरात दोघेच असतात. तो आणि त्याचे वडील रामदास अभ्यंकर.
• सेवानिवृत्त शिक्षक असलेले रामदास अभ्यंकर ८७ व्या वर्षीही सगळे आघात पचवून आपल्या वृद्धत्वाला अतिशय सहजतेने पुढे घेऊन जात आहेत. त्यांच्याकडे पाहिले की कुणाच्याही मनात सहज प्रश्न येईल, “कुठून येत असेल हे बळ ?”. वयाच्या ८७ व्या वर्षीही त्यांची विनोदबुद्धी अतिशय तीव्र आहे. कुठल्याही प्रकारचे विस्मरण होत नाही. दैनंदिन कार्ये ही कुणाच्याही मदतीशिवाय अतिशय संयमितपणे निभावून नेतात.
• म्हातारपण हे लहानपणासारखेच असते असं म्हणतात. त्यानुसार लहान मुलासारखा थोडासा हट्टीपणा वाढलेला आहे. इतकेच. सध्या संसर्गजन्य आजाराचे दिवस असल्याने त्यांना बाहेर बसू नका अशी ताकीद दिली तरी ते अट्टाहासाने कम्पाऊंडच्या गेटजवळ खुर्ची टाकून बसतात. कुणाशी फारसे बोलत नाहीत. फक्त ओळखीचा कुणी दिसतो का ? याची चाहूल घेत एकटक रस्त्याकडे बघत बसतात. मी दोन-तीनदा विचारण्याचा प्रयत्न केला. तर बोलायचे हसून टाळले.
• मी मित्रालाच विचारले तर तो म्हणाला, ” काही नाही, त्यांचा तो नुसताच विरंगुळा नाहीय. त्यांची नजर ओळखीचा माणूस शोधण्यासाठी सतत भिरभिरत असते. ती केवळ आपण अजून जिवंत आहोत हे जगाला सांगण्यासाठी.” वृद्ध झालो म्हणजे जगाने आम्हाला विसरू नये हेच सांगण्याचा हा अट्टाहास असतो.
• खरंच असे अनेक रामदास अभ्यंकर आपल्या अवती-भवती असतात. आयुष्याची संध्याकाळ आपल्या थकलेल्या शरीरासोबत अतिशय मिस्किलपणे घालवत असतात. एकटेपणा घालवताना शून्यात नजर लावून बसल्यावर त्यांच्या मनात कसली वादळे सुरू असतात याचा विचार आपल्या मनाला कधी शिवतो का ?

:-Mukund Madhukar Hingne.