“अयशस्वी होणारी मध्यस्थी करणे क्लेशदायी ठरते…!”

In any matter, whether it is related to someone’s love affair or the division of property, resolving someone’s disputes or financial transactions, we certainly feel pleased when both parties request us to mediate. However, when no one pays heed to such efforts, our unsuccessful mediation indeed becomes painful. Many people must have experienced this. At some point, each of us becomes a judge, mediating in disputes between close ones. This role of trust comes to us naturally, and we often take pride in it.

• It is often said that a person who acts as an advocate (mediator) for the world often feels like a void at home. No one seeks their advice or expects them to mediate in the problems arising within the family. Why does this happen?
• There is a popular saying in Marathi, “Aati parichayat avagya” (familiarity breeds contempt). The closer someone is to you, the more they tend to take you for granted. They have witnessed your journey of progress alongside you, so they know you inside out. They are aware of your sensitivity and your limitations, and hence, they dare to evaluate your worth accordingly.
• When it comes to matters involving familiar people, one should either avoid mediation altogether or, if absolutely necessary, take a middle path that is acceptable to them and extract oneself from the situation. This is because the closeness may prevent you from making an impartial decision, and it will likely be a one-sided judgment. Therefore, when mediating in cases involving familiar individuals, one must be extremely cautious in seeking a balanced resolution.
• Most of the time, people seek mediation when the issue has already become highly sensitive. In reality, the time for mediation has already passed. The expectation for someone to mediate arises only due to concerns about their reputation. In such cases, the mediator’s decision is often viewed as a “litmus test” and is not considered final. Ultimately, both parties end up taking the matter to court. This is why unsuccessful mediation can be distressing.

कुठल्याही प्रकरणात मग ती कुणाच्या प्रेम प्रकरणात असो किंवा संपत्तीच्या विभागणीमध्ये असो, कुणाच्या भांडणाची सोडवणूक करण्यासाठी असो किंवा आर्थिक व्यवहारातील असो, आपल्याला मध्यस्थी करण्याची दोन्ही पक्षांनी विनंती केली तर आपल्याला नक्कीच आवडते. पण अशाप्रकारच्या मध्यस्थीच्या प्रयत्नांना जेंव्हा कोणीच जुमानत नाही तेंव्हा मात्र अयशस्वी होणारी आपली मध्यस्थी नक्कीच क्लेशदायक ठरत असते. हा अनुभव बहुतांश लोकांना आलेला असेलच. कारण कधी ना कधी आपण प्रत्येकजण एखाद्या जवळच्या लोकांच्या वादामधील मध्यस्थी करणारे न्यायाधीश बनत असतोच. ही विश्वासाची भूमिका आपल्याकडे चालून येत असते. त्याचा आपल्याला अभिमान पण वाटत असतो.

• असं म्हणतात की जगाची वकिली (मध्यस्थी) करत फिरणारा माणूस घरात मात्र मोठा शून्य असतो. घरातल्या निर्माण होणाऱ्या समस्येवर कुणीही त्याचा सल्ला घेत नाहीत किंवा मध्यस्थी करण्याची देखील अपेक्षा ठेवत नाहीत. हे असं का होत असेल ?
• तर मराठी भाषेत एक प्रचलित सुभाषित आहे,”अती परिचयात अवज्ञा”. जितका तुमच्या जवळचा माणूस असतो. तितका तो तुम्हाला गृहीत धरत असतो. तुमच्या प्रगतीचा प्रवास त्याने तुमच्या सोबतच पाहिलेला असतो. थोडक्यात तुम्ही त्याला पूर्णपणे माहीत असता. त्यामुळे तुमची संवेदनशीलतेची परिसीमा आणि तुमच्या उपद्रवमूल्यतेची मर्यादा त्याला माहित असते. त्यामुळेच तो तुमची विशिष्ठ किंमत करायला धजावतो.
• परिचितांच्या प्रकरणांमध्ये एक तर मध्यस्थी करायला जावू नये, किंवा अगदीच नाईलाज झाला तर त्यांना मान्य होईल असा मध्यम मार्ग दाखवून तुम्ही तुमची सुटका करून घ्या. कारण परिचितांच्या आग्रहामुळे तुम्हाला निरपेक्षतेने निवाडा करता येणार नाही. तो नक्कीच एकतर्फी निवाडा असेल. त्यामुळेच परिचित व्यक्तींच्या मध्यस्थीच्या प्रकरणात अतिशय सावधतेने सुवर्णमध्य साधत निवाडा देण्याचा प्रयत्न करा.
• बहुतांश वेळा प्रकरण खूपच संवेदनशील झाल्यानंतर लोक मध्यस्थीची अपेक्षा करतात. खरं म्हणजे मध्यस्थी करण्याची किंवा ती स्वीकारण्याची वेळ निघून गेलेली असते. केवळ प्रतिष्ठेला घाबरून अशा प्रकरणात कुणीतरी “मध्यस्थी” करावी ही अपेक्षा केली जात असते. वास्तविक मध्यस्थाचा निवाडा हा “लिटमस टेस्ट” म्हणून पाहिला जात असतो. तो निर्णय अंतिम मानला जात नाही. शेवटी दोन्ही पक्ष कोर्टाची पायरी चढत असतात. त्यामुळेच अयशस्वी होणारी मध्यस्थी करणे क्लेशदायक ठरत असते.

:-Mukund Madhukar Hingne.