In today’s era of ‘viral’ content, posts spreading through Facebook, Twitter, and WhatsApp often create instability in society, especially on topics related to history and politics. This not only destabilizes society but also makes it restless and disturbed. Such a situation has serious consequences for both society and national affairs.

In such times, it is natural for the younger generation to question whether past history and politics are relevant in the present. It is often said that “History is a teacher of the present.” History and politics have a profound impact on our society and future. History is not just a collection of events or time periods; its true significance lies in the lessons, mistakes, and insights it provides.

"Learning history is essential to securing the future." That is why both past history and politics remain important today and are useful from a future perspective.

1. Why is History Useful for the Present?

(A) Learning from Mistakes:

History has taught us through various events that flawed policies or wrong political decisions can destabilize an entire society. For example:

Hitler’s dictatorship in Germany and its devastating consequences

The fall of the Soviet Union (USSR) and its economic and political reasons

The partition of India and Pakistan and its long-lasting impact

These incidents demonstrate that poor policies can put entire nations in crisis. By studying history, we can avoid repeating such mistakes.

(B) Social and Cultural Lessons:

History enriches us socially and culturally. For example:

Emperor Ashoka embraced Buddhism after the Kalinga War, highlighting the importance of non-violence.

Chhatrapati Shivaji Maharaj’s concept of Swarajya teaches us about ideal leadership.

India’s freedom struggle emphasizes the values of perseverance, sacrifice, tolerance, and unity.

Thus, history helps in maintaining social harmony and preserving secular values.

2. Politics and Its Relevance Today

(A) History’s Contribution to Democracy and Policy-Making:

While formulating political policies or governing a country, both successful and unsuccessful historical examples are considered. For example:

The drafting of the Indian Constitution involved research on British, American, and French constitutions.

India’s Panchsheel Doctrine was inspired by historical principles of peace.

If we fail to understand past mistakes, we risk repeating them while shaping new policies.

(B) The Importance of Governance and Public Participation:

To sustain democracy and prevent the misuse of power, learning history is essential. We have seen why democracy has collapsed in several countries:

The decline of the Roman Empire due to dictatorship and corruption.

India’s Emergency Period (1975-77)—an example of how freedom can be suppressed.

If citizens do not learn from history, such events may occur again.

3. The Misuse of History and Its Consequences

Sometimes, instead of using history correctly, it is distorted. Certain political parties or leaders selectively promote historical narratives to manipulate public sentiment. For example:

The rise of extreme nationalism in some countries by glorifying past history for personal or political gain.

Misinformation and distortion of history where inaccurate data is used to write historical accounts.

Therefore, verifying the authenticity of historical narratives is crucial before using them.

4. Conclusion: How to Use History and Politics for the Present?To avoid mistakes – We must understand historical errors.
5. To improve society – Lessons from historical struggles can be applied for social welfare.
6. To strengthen democracy – Governments and citizens should stay aware by learning from history.
7. To control emotional decision-making – Misuse of history should be avoided.

Thus, history and politics are not just about the past; they play a crucial role in shaping our present and future.

“घडून गेलेले इतिहास आणि राजकारण सद्यस्थितीत उपयोगी आहे का ?”

सध्याच्या ‘व्हायरल’च्या जमान्यात फेसबुक, ट्विटर, व्हॉट्सअप च्या माध्यमातून रोज इतिहास आणि राजकारण या विषयावरच्या समाजात अस्थिरता निर्माण करणाऱ्या ज्या पोस्ट व्हायरल होतात. त्यामुळे समाज नुसताच अस्थिर होत नाही तर तो अशांत आणि अस्वस्थ होतोय. त्याच्या या स्थितीचा समाज आणि राष्ट्रकारणावर देखील गंभीर परिणाम होतोय. अशावेळी घडून गेलेले इतिहास आणि राजकारण सद्यस्थितीत उपयोगी आहे का ? हा प्रश्न नव्या पिढीला पडणे स्वाभाविक आहे. “इतिहास हा वर्तमानकाळातील एक शिक्षक आहे” असे म्हटले जाते. इतिहास आणि राजकारण यांचा आपल्या समाजावर आणि भविष्यावर खोल प्रभाव असतो. इतिहास म्हणजे केवळ घटना किंवा कालखंड नव्हे, तर त्यातून मिळणाऱ्या शिकवणी, चुका आणि धडे हेच त्याचे खरे महत्व आहे.

"इतिहास शिकणे हे भविष्य सुरक्षित करण्यासाठी गरजेचे आहे." त्यामुळेच घडून गेलेला इतिहास आणि राजकारण हे दोन्ही आजही महत्वाचे आहेत आणि भविष्याच्या दृष्टीने उपयोगी ठरतात.

१. इतिहासाचा उपयोग वर्तमानकाळासाठी का? :

(अ) चुका टाळण्यासाठी इतिहासाची मदत :

इतिहासाने आपल्याला अनेक घटनांतून शिकवले आहे की, चुकीच्या धोरणांमुळे किंवा चुकीच्या राजकीय निर्णयांमुळे संपूर्ण समाजाचे भवितव्य डळमळीत होते. उदाहरणार्थ—

• जर्मनीतील हिटलरची हुकूमशाही आणि त्याचे भीषण परिणाम
• सोव्हिएत संघाचा (USSR) पतन आणि त्यामागची आर्थिक व राजकीय कारणे
• भारत-पाक फाळणी आणि त्याचे आजही जाणवणारे दुष्परिणाम

हे सगळे प्रसंग दाखवतात की, चुकीच्या धोरणांमुळे संपूर्ण राष्ट्र अडचणीत येऊ शकते. जर आपण इतिहासाचा अभ्यास केला तर अशा चुकांची पुनरावृत्ती टाळता येऊ शकते.

(ब) सामाजिक आणि सांस्कृतिक शिकवण :

इतिहास आपल्याला सामाजिक आणि सांस्कृतिक दृष्टीने समृद्ध करतो. उदाहरणार्थ—

• सम्राट अशोकाने कलिंग युद्धानंतर बौद्धधर्माचा स्वीकार केला आणि अहिंसेचे महत्त्व पटवले.
• शिवाजी महाराजांची स्वराज्य संकल्पना—यातून आदर्श नेतृत्व कसे असावे हे शिकायला मिळते.
• भारतीय स्वातंत्र्यलढा—यातून संघर्ष, बलिदान, सहिष्णुता आणि एकतेचे महत्त्व लक्षात येते. यामुळे सामाजिक सलोखा टिकवण्यासाठी आणि धर्मनिरपेक्षतेच्या मूल्यांची जपणूक करण्यासाठी इतिहास मदत करतो.
  २. राजकारण आणि त्याचे वर्तमानातील महत्त्व :-

(अ) लोकशाही आणि धोरणनिर्मितीमध्ये इतिहासाचे योगदान :

राजकीय धोरणे ठरवताना किंवा सरकार चालवताना इतिहासातील यशस्वी आणि अयशस्वी उदाहरणे वापरली जातात.
उदाहरणार्थ—

• भारतीय संविधानाच्या निर्मितीवेळी ब्रिटिश, अमेरिकन आणि फ्रेंच राज्यघटनांचे संशोधन करण्यात आले.
• भारताचा पंचशील सिद्धांत हा थेट इतिहासातील शांतताप्रिय नीतींचा परिणाम होता.

जर इतिहासाच्या चुका समजून न घेतल्या तर नवीन धोरणे तयार करताना त्याच चुका पुन्हा घडू शकतात.

(ब) सत्ताकारण आणि जनतेच्या सहभागाचे महत्त्व :

लोकशाही टिकवण्यासाठी आणि सत्तेचा दुरुपयोग रोखण्यासाठी इतिहास शिकणे आवश्यक आहे. अनेक देशांमध्ये लोकशाहीचा ऱ्हास का झाला ?, हे आपण पाहू शकतो—

रोम साम्राज्याचा ऱ्हास—हुकूमशाही आणि भ्रष्टाचार यामुळे.

भारताच्या आणीबाणीचा काळ (1975-77)—स्वातंत्र्याची गळचेपी कशी होऊ शकते याचे उदाहरण.

जर नागरिक इतिहास शिकले नाहीत, तर तेच प्रसंग परत घडू शकतात.
३. इतिहासाचा चुकीचा वापर आणि त्याचे परिणाम :

इतिहासाचा योग्य उपयोग न करता काही वेळा त्याचा विपर्यास केला जातो. काही राजकीय पक्ष किंवा नेते इतिहासाच्या विशिष्ट भागांचा प्रचार करून जनतेच्या भावना भडकवतात.
उदाहरणार्थ—

काही देशांमध्ये अतिराष्ट्रवादाचा उदय होतो कारण जुना गौरवशाली इतिहास दाखवून तो स्वतःच्या हितासाठी वापरला जातो.

काही वेळा इतिहासाचा अपप्रचार केला जातो, जसे की काही ठिकाणी चुकीच्या माहितीच्या आधारे इतिहास लिहिला जातो.
म्हणून, इतिहासाचा उपयोग करताना त्याची सत्यता तपासणे आवश्यक आहे.
४. निष्कर्ष: इतिहास आणि राजकारणाचा वर्तमानासाठी उपयोग कसा करावा? :-

१. चुका न करण्यासाठी – इतिहासातील चुका समजून घेतल्या पाहिजेत.
२. समाज सुधारण्यासाठी – ऐतिहासिक संघर्ष आणि त्यातून मिळालेली शिकवण समाजहितासाठी वापरता येऊ शकते.
३. लोकशाही सुदृढ करण्यासाठी – इतिहासातून शिकून सरकार आणि नागरिकांनी सजग राहावे.
४. भावनिक निर्णयांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी – इतिहासाचा चुकीचा प्रचार टाळला पाहिजे.

:-Mukund Madhukar Hingne.