In human life, everyone strives to discover themselves. Questions like “Who am I?” and “What is the true meaning of my existence?” lead people to explore various paths—some practice meditation, some travel, while others seek knowledge. However, Mahatma Gandhi suggested a simple yet profound way to achieve this self-discovery: “The best way to find yourself is to lose yourself in the service of others.”

While serving others, we may feel like we are losing ourselves, but in reality, we discover ourselves in a deeper and more meaningful way. This is the true essence of humanity. Therefore, the more service we incorporate into our lives, the richer and more purposeful it becomes.

Self-Discovery Through Service :-

When we do something for others, help them, and understand their pain, our focus shifts away from our own needs. Ego diminishes, and we begin to see the world with a broader perspective. Service is not just about charity; it is an essential part of the philosophy of humanity.

1. Service Makes Us Humble :-

While striving to help others, we become aware of our own limitations and capabilities. This awareness reduces ego and fosters humility.

2. It Connects Us to Society :-

When we work for others, we build a stronger connection with society. We experience people’s struggles, challenges, and joys firsthand, making us more empathetic and understanding.

3. It Brings Joy and Fulfillment :-

The happiness derived from helping others is deeper and more lasting than selfish pleasures. Bringing a smile to someone’s face is far more satisfying than material wealth or fame.

4. It Helps Discover Our True Potential :-

Sometimes, while serving others, we realize we are capable of things we never thought possible. In times of crisis, the urge to help brings out our hidden strengths.

What Does It Mean to Lose Yourself? :-

Losing yourself does not mean erasing your identity; rather, it means looking beyond personal selfish interests. It is a way of expanding the self. When we work for a greater purpose, our existence is no longer confined to just ourselves but becomes beneficial to society and humanity as a whole.

Where and How to Serve? :-

• Within the Family – Spend time with your loved ones, understand their needs.
• In Society – Extend a helping hand to the elderly, needy, and orphans.
• Through Knowledge – Share your knowledge, teach, and guide others.
• For Nature – Take care of the environment, plant trees, and maintain cleanliness.
• Service enriches our lives and gives it a deeper meaning, making the world a better place for all.

“स्वतःला शोधण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे इतरांची सेवा : महात्मा गांधी…!”

मानवी जीवनात स्वतःचा शोध घेण्याचा प्रत्येकजण प्रयत्न करत असतो. “मी कोण आहे?” “माझ्या अस्तित्वाचा खरा अर्थ काय आहे?” अशा प्रश्नांचा शोध घेण्यासाठी अनेक जण विविध मार्ग अवलंबतात—कोणी ध्यानधारणा करतो, कोणी प्रवास करतो, तर कोणी ज्ञानसाधना करतो. मात्र, महात्मा गांधींनी सांगितलेल्या एका साध्या पण प्रभावी मार्गाने हा शोध सहज शक्य होतो: “स्वतःला शोधण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे इतरांची सेवा करत स्वतःला विसरणे.”

इतरांची सेवा करताना आपण स्वतःला हरवतो, पण प्रत्यक्षात आपण स्वतःला अधिक चांगल्या प्रकारे शोधतो. हीच खरी मानवतेची ओळख आहे. म्हणूनच, आपल्या आयुष्यात ज्या प्रमाणात सेवा असेल, तेवढाच तो अधिक समृद्ध आणि अर्थपूर्ण बनेल.

सेवेच्या माध्यमातून आत्मशोध :-

जेव्हा आपण दुसऱ्यांसाठी काही करतो, त्यांना मदत करतो, त्यांच्या वेदना समजून घेतो, तेव्हा आपले स्वतःच्या गरजांवरील लक्ष अलिप्त होते. अहंकार कमी होतो आणि आपण एका व्यापक दृष्टिकोनातून जग पाहू लागतो. सेवा ही केवळ दानधर्म करण्यापुरती मर्यादित नसून ती माणुसकीच्या तत्वज्ञानाचा एक भाग आहे.

१. सेवा आपल्याला नम्र बनवते :-
दुसऱ्यांच्या मदतीसाठी झटताना आपल्याला स्वतःच्या मर्यादा आणि क्षमतांची जाणीव होते. ही जाणीव आपल्या अहंकाराला दूर करते आणि नम्रता आणते.

२. समाजाशी नाळ जोडते :-
आपण इतरांसाठी काम करताना समाजाशी अधिक घट्टपणे जोडले जातो. त्यांचे प्रश्न, संघर्ष आणि समाधान जवळून अनुभवतो, जे आपल्याला अधिक संवेदनशील आणि समजूतदार बनवते.

३. आनंद आणि समाधान मिळते :-
दुसऱ्यांना मदत केल्यावर मिळणारा आनंद हा स्वार्थी समाधानापेक्षा अधिक टिकाऊ आणि गहिरा असतो. पैसा, प्रसिद्धी यापेक्षा दुसऱ्याच्या चेहऱ्यावर हास्य फुलवणे अधिक समाधानकारक असते.

४. स्वतःच्या क्षमतांचा शोध लागतो :-
सेवा करताना आपल्याला कधी कधी अशा गोष्टी करता येतात, ज्या आधी शक्य वाटल्या नसतात. संकटसमयी इतरांसाठी काहीतरी करण्याची प्रेरणा आपल्यातील सुप्त गुण बाहेर काढते.

स्वतःला विसरणे म्हणजे काय? :-

स्वतःला विसरणे म्हणजे आपल्या व्यक्तिगत स्वार्थापलीकडे पाहणे. हे स्वत्व नाहीसे करण्याचे लक्षण नसून, ते अधिक व्यापक करण्याचा मार्ग आहे. जेव्हा आपण स्वतःपेक्षा मोठ्या उद्दिष्टांसाठी काम करतो, तेव्हा आपले अस्तित्व केवळ एका व्यक्तीपुरते मर्यादित न राहता समाजाच्या, मानवतेच्या फायद्यासाठी कार्य करू लागते.

सेवा कुठे आणि कशी करावी? :-

• कुटुंबात – आपल्या घरच्यांसाठी वेळ द्या, त्यांच्या गरजा समजून घ्या.
• समाजात – वृद्ध, गरजू, अनाथ यांच्यासाठी मदतीचा हात द्या.
• ज्ञानसेवा – आपल्याकडील ज्ञान इतरांना द्या, शिकवा, मार्गदर्शन करा.
• प्रकृतीसेवा – पर्यावरणाची काळजी घ्या, झाडे लावा, स्वच्छता राखा.

:-Mukund Madhukar Hingne.