India is becoming the most populous country in the world. This population explosion has given rise to several fundamental issues, among which poverty and unemployment are the most critical. Although the government is implementing various schemes, it has not been successful in bringing these problems fully under control. There are several complex reasons behind this, and they require extremely focused and detailed attention.
Since India is a democratic nation, the government changes every five years through public elections. Therefore, all political parties must set aside ideological differences and work collectively on these issues with a unified vision.
In a country like India, poverty and unemployment are not merely economic issues—they are also social, educational, and systemic problems. Schemes alone are not sufficient to solve these challenges; fundamental changes are required in the system, mindset, and educational framework. Alongside traditional academic education, if the younger generation is equipped with knowledge of emerging technologies, they will become technically skilled, and the nation will move towards self-reliance in fulfilling its basic needs.
♦️ The Pathetic State of Primary Education :-
In many villages, basic educational infrastructure is still lacking. Issues like teacher absenteeism, substandard curricula, lack of experimental learning, and minimal focus on quality education hinder the intellectual development of students. A strong educational system lays the foundation for a nation’s progress, but in India, it is still in its nascent stage.
♦️ The Race for Degrees – A Gateway to Unemployment :-
From childhood, students are taught that earning a degree is the ultimate goal. Even after obtaining traditional degrees like B.A., B.Com., or B.Sc., employment opportunities remain scarce. This is because these programs often lack the skills required in the modern industrial world. As a result, thousands of graduates remain unemployed every year.
♦️ Lack of Skill-Based Education :-
In today’s era, skill-based education is essential—such as computer literacy, data analytics, artificial intelligence, automation, modern agricultural techniques, etc. However, educational institutions are still trapped in outdated syllabi. Government-run ITI institutions are too few, and fees at private institutions are beyond the reach of common people.
♦️ Addiction and Superstition :-
A society that expects miraculous success without hard work does not strive for its own advancement. In rural areas, the prevalence of addictions such as alcohol, tobacco, and gutkha is alarming. On the other hand, people trapped in superstitions remain far from education, scientific thinking, and progress.
♦️ Rising Corruption Across All Sectors :-
Bribery is often necessary to secure a job, reservations are misused, and government schemes rarely reach the rightful beneficiaries. Schemes meant for the poor are marred by middlemen, red tape, and excessive bureaucratic interference, leaving actual beneficiaries neglected.
♦️ Youth Focused Only on Government Jobs :-
Most Indian youth aspire only for government jobs. As a result, the number of candidates appearing for competitive exams is growing day by day, while vacancies remain limited. Consequently, despite countless attempts, millions remain unemployed. Though opportunities exist in private sectors, entrepreneurship, and agriculture, most youngsters are unwilling to explore them.
♦️ Lack of Opportunities in Agriculture and Rural Employment :-
A large portion of the population still depends on agriculture. However, due to consistent losses in farming, the youth are distancing themselves from this field. Rural industries, handicrafts, and dairy businesses hold potential, but due to insufficient government attention, employment generation in these sectors has stagnated.
“भारतातील गरिबी आणि बेरोजगारी : एक चिंताजनक वास्तव…!”
भारत हा जगातील सर्वाधिक लोकसंख्येचा देश बनत चालला आहे. या लोकसंख्येच्या महाविस्फोटामुळे अनेक मूलभूत प्रश्न समोर येत आहेत. त्यामध्ये गरिबी आणि बेरोजगारी हे दोन सर्वात गंभीर प्रश्न आहेत. सरकार अनेक योजना राबवत असले तरी या समस्यांवर पूर्ण नियंत्रण मिळविण्यात अयशस्वी ठरत आहे. यामागची अनेक गुंतागुंतीची कारणे आहेत, त्यावर अतिशय सूक्ष्म पद्धतीने काम होणे गरजेचे आहे. भारतात लोकशाही असल्याने दर पाच वर्षांनी लोकांच्या मतदानातून सरकार सत्तेवर येत असते. त्यामुळे वैचारिक मतभेद दूर सारून सर्वच राजकीय पक्षांना एकविचाराने यावर काम करावे लागेल.
भारतासारख्या देशात गरिबी आणि बेरोजगारी हा केवळ आर्थिक प्रश्न नाही, तर एक सामाजिक, शैक्षणिक आणि व्यवस्थात्मक समस्या आहे. यावर उपाय शोधण्यासाठी केवळ योजना पुरेशा नाहीत; त्यासाठी व्यवस्था, मानसिकता आणि शिक्षणपद्धतीत आमूलाग्र बदल करावे लागतील. पारंपारिक अभ्यासक्रमांच्या शिक्षणाबरोबरच बदलत्या तंत्रज्ञानाचे शिक्षण देत नव्या पिढीला तंत्रशुद्ध बनवले तर पायाभूत गरजा पूर्ण करण्यासाठी हा देश स्वयंपूर्ण होईल.
♦️ प्राथमिक शिक्षण व्यवस्थेची दयनीय अवस्था :-
गावागावांमध्ये आजही शिक्षणाच्या मूलभूत सोयी-सुविधा उपलब्ध नाहीत. शिक्षकांची अनुपस्थिती, निकृष्ट दर्जाचे अभ्यासक्रम, प्रयोगात्मक शिक्षणाचा अभाव, आणि गुणवत्तापूर्ण शिक्षणावर असलेला कमी भर यामुळे विद्यार्थ्यांचा बौद्धिक विकास खुंटतो. एक सशक्त शिक्षण व्यवस्था ही कोणत्याही देशाच्या प्रगतीची पायाभरणी असते, पण भारतात ती अजूनही आद्य अवस्थेत आहे.
♦️ पदवीसाठी धावपळ – बेरोजगारीचे दार :-
मुलांना लहानपणापासून ‘पदवी मिळवणे’ हेच अंतिम ध्येय समजावले जाते. बी.ए., बी.कॉम., बी.एस्सी. अशा पारंपरिक पदव्या घेतल्यानंतरही रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होत नाहीत. कारण या अभ्यासक्रमांमध्ये उद्योगजगतात लागणाऱ्या कौशल्यांचा अभाव असतो. परिणामी हजारो पदवीधर दरवर्षी बेरोजगार राहतात.
♦️ तंत्रकुशल शिक्षणाची कमतरता :-
आजच्या युगात कौशल्याधारित शिक्षणाची नितांत गरज आहे – जसे की संगणक कौशल्ये, डेटा अॅनालिटिक्स, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, ऑटोमेशन, आधुनिक शेतीतंत्र इ. परंतु शिक्षण संस्था अजूनही जुन्या पाठ्यपद्धतीत अडकलेल्या आहेत. सरकारी आयटीआय संस्थांचे प्रमाण अपुरे आहे आणि खासगी संस्थांची फी सामान्य माणसाच्या आवाक्याबाहेर आहे.
♦️ व्यसनाधीनता आणि अंधश्रद्धा :-
कष्ट न करता चमत्कारिक फायद्याची अपेक्षा बाळगणारा समाज स्वतःच्या उन्नतीसाठी प्रयत्न करत नाही. गावखेड्यांमध्ये दारू, तंबाखू, गुटखा यांसारख्या व्यसनांचे प्रमाण चिंताजनक आहे. दुसरीकडे अंधश्रद्धांमध्ये अडकलेला समाज शिक्षण, वैज्ञानिक दृष्टिकोन आणि प्रगतीपासून दूर राहतो.
♦️ सर्व क्षेत्रातील वाढता भ्रष्टाचार :-
रोजगार मिळवण्यासाठी लाच द्यावी लागते, आरक्षणाचा गैरवापर केला जातो, योजनांचा लाभ योग्य व्यक्तींना मिळत नाही – ही काही उदाहरणे आहेत. गरिबांसाठी जाहीर केलेल्या योजनांमध्ये दलाली, कागदोपत्री कारभार आणि नोकरशाहीचा टोकाचा हस्तक्षेप यामुळे प्रत्यक्ष लाभार्थी उपेक्षित राहतो.
♦️ फक्त सरकारी नोकरीत भविष्य पाहणारा युवक :-
भारतातील बहुतांश युवकांना फक्त सरकारी नोकरी हवी असते. त्यामुळे स्पर्धा परीक्षा देणाऱ्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे. पण उपलब्ध जागा फारच मर्यादित असतात. त्यामुळे हजारो प्रयत्न करूनही लाखो तरुण बेरोजगार राहतात. खासगी क्षेत्र, उद्योजकता किंवा कृषीक्षेत्रात संधी असताना त्यांचा स्वीकार करण्यास बहुतांश तरुण तयार नसतात.
♦️ कृषी आणि ग्रामीण रोजगारात संधींचा अभाव :-
देशातील बहुतांश लोकसंख्या अजूनही शेतीवर अवलंबून आहे. मात्र शेतीत सातत्याने तोटा होत असल्याने तरुण या क्षेत्रापासून दूर जात आहेत. ग्रामीण भागात असलेल्या कुटीर उद्योग, हस्तकला, दुग्धव्यवसाय यांसारख्या संधींकडे सरकारने पुरेसे लक्ष न दिल्याने रोजगारनिर्मिती थांबलेली आहे.
:-Mukund Madhukar Hingne.
avatibhavati.com 
यावर आपले मत नोंदवा