When we hear the word “religion,” what comes to mind are specific beliefs, rituals, traditions, and a pantheon of deities. Hindu, Muslim, Christian, Buddhist, Sikh… though each religion has its unique form, the fundamental purpose behind them all is the same – to make a person a better human being.

Unfortunately, in today’s times, the idea of religion is often confined to external practices. It’s seen in clothing, dietary customs, or the manner of worship.

But deep within all these layers lies a common core – Humanity.
This is a religion not written in any scripture, but gently inscribed in every heart.
Its essence is simple –
To treat every human being with humanity.

"No religion ever commands violence;
It is man who commits violence in the name of religion."

That’s why, no matter which religion we belong to –
if we treat another human being with compassion and humanity,
we are truly following the religion of humanity.

---

🔴 When We Understand Humanity, We Recognize Compassion in Every Religion

We may hold differing views about each other’s religions. Our practices, beliefs, and faiths may be different.
But where humanity is expressed, the compassion within that religion also begins to shine through.

For example, when a Muslim neighbor regularly provides food and care to an elderly, ailing Hindu neighbor – we begin to understand the compassion in his prayers and the discipline behind his fasting.
Or when a Christian arranges a water tanker for a drought-stricken village – the teaching of “Love thy neighbor” becomes a living truth.
That’s when we realize – religion is an expression of humanity, not of extremism.

---

🔴 Humanity Is the Answer to Extremism

When a person treats another with hatred, ego, or a sense of superiority – conflict arises.
Riots break out in the name of religion, and hatred spreads.
But there is a response to this – humanity.

When one person shares another’s sorrow, understands their pain, and stands with them with empathy – any extreme thought begins to melt away.

Because humanity is true compassion – something every religion has taught us.

---

🔴 Humanity: A Living Faith

Humanity is not just an idea – it is revealed through action.
Offering water to someone in need, helping the helpless, comforting someone’s pain, fighting for someone’s justice – these are all forms of living humanity.

This faith knows no boundaries of caste, religion, language, country, or region.
It lives in every hand – to help.
In every eye – to share empathy.
On every lip – to offer blessings.

---

“सर्वच धर्मात आढळतो तो एकच धर्म-मानवधर्म…!”

“धर्म” म्हटलं की आपल्या डोळ्यांसमोर विशिष्ट श्रद्धा, रूढी, परंपरा आणि देव-देवतांचा समूह उभा राहतो. हिंदू, मुस्लिम, ख्रिश्चन, बौद्ध, शीख… या सगळ्या धर्मांचं स्वरूप वेगळं असलं तरी त्यांचा मूळ उद्देश एकच आहे – माणूस चांगला बनवणं!
पण दुर्दैवाने, आज धर्म ही संकल्पना अनेकदा केवळ बाह्य आचारांपुरती मर्यादित झाली आहे. मग ती पोशाखात दिसते, भोजनाच्या रूढीत दिसते, किंवा प्रार्थनेच्या पद्धतीत.

पण या सगळ्यांच्या अगदी आत, गाभ्यात असतो एक सार – “मानवधर्म.”
हा धर्म कोणत्याही ग्रंथात लिहिलेला नसतो, पण तो प्रत्येक हृदयात सहज नोंदलेला असतो. त्याची ओळख अशी –
माणूसमात्राशी माणुसकीने वागणं!

"हिंसेचा आदेश कोणताच धर्म देत नाही,
माणूसच धर्माच्या नावाखाली हिंसा घडवतो....!"

म्हणूनच, आपण कोणत्याही धर्माचे असो – जर आपण माणूस म्हणून दुसऱ्या माणसाशी माणुसकीने वागलो, तर आपण खरा मानवधर्म पाळत आहोत असं समजावं.

---

🔴मानवधर्म समजला की धर्मातील माणुसकी उमजते

आपण एकमेकांच्या धर्मांबद्दल मतभेद ठेवू शकतो. आचार- विचार, श्रद्धा वेगळ्या असू शकतात. पण जिथे मानवधर्म प्रकटतो, तिथे ‘त्या’ धर्मातील माणुसकी देखील जाणवू लागते.

उदाहरणार्थ, एखादा मुस्लिम शेजारी आपल्या आजारी हिंदू वृद्ध शेजाऱ्याला रोज जेवण देतो, त्याचा सांभाळ करतो – तेव्हा त्याच्या नमाजातली करुणा, उपवासामागचं संयम आपल्याला समजायला लागतं.
किंवा, एखादा ख्रिश्चन मदतीसाठी आपल्या गावात पाण्याचा टँकर लावतो – तेव्हा त्याच्या धर्मातील “लव्ह दाय नेबर” ही शिकवण प्रत्ययाला येते.
तेव्हाच आपल्याला लक्षात येतं – धर्म ही माणुसकीची अभिव्यक्ती असते, कट्टरतेची नव्हे.

---

🔴कट्टरतेचा सामना माणुसकीनेच करता येतो

जेव्हा माणूस माणसाशी द्वेषाने, अहंकाराने, श्रेष्ठत्वाच्या कल्पनेने वागतो – तेव्हा संघर्ष उद्भवतो. धर्माच्या नावाने दंगे होतात, द्वेष वाढतो.
पण याला उत्तर देणारा मार्ग आहे – माणुसकी.
एक माणूस दुसऱ्याच्या दुःखात सहभागी होतो, त्याच्या वेदना समजून घेतो, त्याच्या जीवनात सहवेदना निर्माण करतो – तेव्हा कोणताही कट्टर विचार विरघळतो.

कारण माणुसकी हीच खरी ‘करुणा’ आहे – जी सर्व धर्मांनी शिकवलेली आहे.

---

🔴मानवधर्म: सजीव धर्म

मानवधर्म म्हणजे केवळ विचार नाही, तो कृतीतून प्रकटतो. एखाद्याला पाणी पाजणं, गरजूला मदत करणं, एखाद्याच्या वेदनेला स्पर्श करणं, एखाद्याला न्याय मिळवून देणं – ही सगळी उदाहरणं मानवधर्माची.

या धर्माला जात-धर्म, भाषा, देश, प्रांत यांची बंधनं नसतात.
हा धर्म प्रत्येक हातात असतो – मदतीसाठी.
प्रत्येक डोळ्यात असतो – सहवेदनांसाठी.
प्रत्येक ओठांवर असतो – शुभेच्छांसाठी.

---

:-Mukund Madhukar Hingne.