avatibhavati.com

“Meditation: A Deep Quest for One’s Inner Truth…!”

Meditation is not limited to merely sitting with closed eyes or following a specific breathing technique. It is not just a practice; it is an inner journey that unfolds the mysteries of life. While walking the path of meditation, we turn away from the outer world and learn to look within ourselves.

Meditation is not knowledge sought by the mind; it is the truth of existence that reveals itself in the stillness of the mind. It is not merely a practice; it is the ultimate process of transcending the ego and discovering one’s own truth.

(1) What is Meditation?

Generally, meditation is understood as concentrating the mind on a particular object.
But in reality, meditation is not about “focusing on something,” but about “discovering who the one focusing is.”
Meditation means turning inward by creating a distance from the outer world — keeping a conscious watch over the flow of thoughts, the waves of emotions, and the very core of one’s being.

(2) The Difference Between Practice and Quest

  • Practice is a process — an attempt to achieve something through discipline, rules, or techniques. Practice is external discipline and repetition.
  • Quest, however, is different. Quest means descending into one’s own inner uncertainty. Here, no fixed method remains ultimate. Every moment brings a new discovery, a new awareness, a fresh unfolding.
  • Therefore, meditation begins as a practice, but as one moves deeper, it breaks through the framework of practice and enters the “free realm of experience,” where knowledge is not learned — it simply reveals itself.

(3) What Exactly is the Quest for One’s Own Truth?

Most of the time, when we ask ourselves, “Who am I?”, we look for answers through external identities — our name, our profession, our family, our roles.
But through meditation, it gradually becomes clear that all these roles are changeable.
Then the question arises: What is my true nature?

In meditation:

  • Thoughts are observed,
  • Emotions arise and dissolve before our awareness,
  • Bodily sensations are perceived as constantly changing.

Gradually, the seeker realizes that “my thoughts, emotions, and body” — are not truly me.
I am the witness of them all.
This awareness of the witnessing presence is the first glimpse of one’s inner truth.

(4) The Journey of Meditation:

A Deep Dive into Inner Existence

The journey of meditation unfolds in stages:

  • First Stage: Reducing the noise of the outer world (sitting quietly, focusing on the breath)
  • Second Stage: Observing the inner turbulence (watching thoughts and emotions)
  • Third Stage: Maintaining detachment from all that is changing (entering the state of witnessing without judgment)
  • Fourth Stage: Experiencing emptiness (where the sense of “I” and “mine” dissolves)
  • Fifth Stage: Merging with existence — simply being, without (words, without even a sense of knowing.

As this journey unfolds, it becomes clear that our “truth” cannot be expressed through words, concepts, or emotions — it can only be experienced.

(5) The Impact of Meditation: Transformations in Life

The experience of meditation does not remain confined to the meditation period alone.
The one who truly meditates undergoes deep transformations in life:

  • Haste and confusion in decision-making diminish.
  • Reactions reduce, and responses become calm and wise.
  • Fear lessens because the clinging to the idea of “self” weakens.
  • Life is approached with greater compassion and understanding.

“ध्यान : स्वतःच्या आतल्या सत्याचा खोल शोध…!”

ध्यान म्हणजे फक्त डोळे मिटून बसणे किंवा विशिष्ट पद्धतीने श्वास घेणे एवढ्यावर मर्यादित नाही. ते केवळ एक साधना नसून, त्यामध्ये जीवनाचे गूढ उलगडण्याचा एक अंतर्गत प्रवास दडलेला आहे. ध्यानाच्या मार्गावर चालताना आपण बाहेरील जगाकडे पाठ फिरवतो आणि स्वतःच्या अंतरंगाकडे पहायला शिकतो.

ध्यान म्हणजे मनाने शोधले जाणारे ज्ञान नाही, तर मनाच्या शांततेत स्वतः प्रकट होणारे अस्तित्वाचे सत्य आहे. ही केवळ साधना नाही; ही अहंकाराच्या पलीकडे जावून स्वतःच्या सत्याचा शोध घेण्याची अंतिम प्रक्रिया आहे.

(१) ध्यान म्हणजे काय?

सर्वसाधारणतः ध्यान म्हणजे एकाग्रतेने एखाद्या गोष्टीकडे लक्ष देणे, असे समजले जाते. पण वास्तविकता अशी की ध्यान हे “एखाद्या गोष्टीकडे लक्ष देणे” न राहता “लक्ष देणारा” कोण आहे याचा शोध घेणे आहे.
ध्यान म्हणजे बाह्य जगापासून एक अंतर घेऊन अंतर्मुख होणे — आपल्या विचारांच्या प्रवाहावर, भावनांच्या लाटांवर, आणि आपल्या अस्तित्वाच्या गाभ्यावर एक जागृत नजर ठेवणे.

(२) साधना आणि शोध यातला फरक

  • साधना म्हणजे एखादी प्रक्रिया – एखादे पथ्य, नियम, तंत्र याच्या आधारे काही साध्य करण्याचा प्रयत्न. साधना म्हणजे बाह्य शिस्त, सराव.
  • शोध मात्र निराळा आहे. शोध हा स्वतःच्या आतल्या अनिश्चिततेत उतरणे आहे. इथे ठरलेली कोणतीही पद्धती अंतिम नाही. प्रत्येक क्षणी नवा शोध, नवी जाणीव, नवे उलगडणे होत असते.
  • म्हणूनच ध्यान हे साधनेच्या आरंभीत असते, पण जसजसे आपण पुढे जातो, ते साधनेच्या चौकटी मोडून “अनुभवाच्या मुक्त क्षेत्रात” प्रवेश करते. तेथे न शिकलं गेलेलं ज्ञान असतं, ते स्वतः प्रकट होतं.

(३) स्वतःच्या सत्याचा शोध म्हणजे नेमकं काय?

आपण बहुतेक वेळा मनाशी ‘मी कोण आहे?’ या प्रश्नाचे उत्तर बाह्य आधारांवरून शोधतो — माझं नाव, माझा व्यवसाय, माझं कुटुंब, माझी भूमिका.
पण ध्यानामध्ये हळूहळू लक्षात येतं की या सर्व भूमिका बदलणाऱ्या आहेत. मग “माझं खरे स्वरूप” काय आहे?

ध्यानामध्ये

विचारांचे निरीक्षण होते,

  • भावना उमटतात आणि जातात हे पाहिले जाते,
  • शरीराच्या जाणीवा बदलत राहतात हे जाणवते.
  • हळूहळू साधकाला जाणवते की माझे विचार, भावना, शरीर — हे मी नाही. मी या सर्वांचा साक्षी आहे.
    ही साक्षीभावाची जाणीव म्हणजेच स्वतःच्या आतल्या सत्याची पहिली झलक आहे.

(४) ध्यानाचा प्रवास : एक खोल आतल्या अस्तित्वाकडे

ध्यानाच्या प्रवासात काही टप्पे असतात:

  • पहिला टप्पा: बाह्य जगाचा आवाज कमी करणे (शांत बसणे, श्वासावर लक्ष देणे)
  • दुसरा टप्पा: स्वतःचे अंतर्गत वादळ पहाणे (विचार, भावना यांचे निरीक्षण)
  • तिसरा टप्पा: सर्व बदलत्या गोष्टींपासून अंतर राखणे (निर्विकार साक्षीभाव)
  • चौथा टप्पा: शून्यता अनुभवणे (जिथे ‘मी’ आणि ‘माझे’ यांचे अस्तित्व विरघळते)
  • पाचवा टप्पा: अस्तित्वाशी एकरूप होणे — न बोलता, न जाणवता, फक्त असणे.

हा प्रवास घडतो तेव्हा आपल्याला जाणवतं की आपलं “सत्य” हे शब्दांनी, कल्पनांनी किंवा भावना मांडू शकत नाहीत — ते फक्त अनुभवता येतं.

(५) ध्यानाचा परिणाम : जीवनातील बदल

ध्यानाचा अर्थ केवळ ध्यानाच्या काळापुरता मर्यादित राहत नाही. जो ध्यानाचा अनुभव घेतो, त्याच्या जीवनात खोल पातळीवर बदल घडतो:

  • निर्णय घेण्यात गडबड कमी होते.
  • प्रतिक्रिया कमी होऊन प्रत्युत्तर शांत आणि समजूतदार असते.
  • भीती कमी होते, कारण “स्वतः” या कल्पनेचा चिकटपणा सुटतो.
  • जीवनाकडे अधिक करुणा आणि समजूतदारपणाने पाहता येते.

:-Mukund Madhukar Hingne.

यावर आपले मत नोंदवा

Comments (

0

)