Through the many good and bad experiences in a person’s life, certain timeless lessons are formed. These lessons, though brief in words, carry deep meaning and compel one to reflect. The saying, “One should not eat to the point of illness, spend to the point of debt, speak to the point of conflict, or earn to the point where the next generation becomes lazy,” is one such invaluable insight born out of real-life experience. To maintain balance in life, such principles must be taken into consideration. The core idea behind it is that excess of anything always leads to undesirable consequences. If one understands the delicate relationship between freedom and responsibility, many difficulties in life can be avoided. This statement, in essence, is a guiding mantra for living a wise and balanced life.
If you want to make life beautiful:
Ultimately, one must understand that wisdom is our true strength. Whether it is eating, spending, speaking, or earning—life becomes truly fulfilling only when these are governed by discretion. It's easy to offer advice to others confidently, but practicing it ourselves is far more difficult. Yet, the one who maintains balance in his actions is the truly wise person. The real essence of life lies not merely in pleasure, but in wisdom—and this very lesson stands as a perfect example of that truth.
🔷Effect of Overeating on the Body:
Eating is essential for life, but consuming more than necessary can harm our health. Food should act like medicine, not poison. Overeating invites problems such as weight gain, diabetes, high blood pressure, and heart disease. Hence, the saying “One should not eat to the point of falling ill” holds great value. Being mindful of digestion, age, appetite, and physical activity is vital for maintaining good health. Control over food is, in fact, control over one’s desires — a discipline that contributes to a longer and healthier life.
🔷Be Wise While Spending:
The phrase “Do not spend to the point of debt” does not apply solely to financial transactions. It implies the need for discretion. Behind every earning lies hard work, time, and sacrifice. Therefore, distinguishing between needs and wants while spending is crucial. Falling into the trap of debt can disturb a person’s mental peace. While enjoying comfort, one must consider future responsibilities. Spending just for show or prestige often leads to downfall. Controlled and planned spending is the true form of wealth.
🔷Boundaries in Speech – Preserve Relationships:
“Do not speak to the point of conflict” is a particularly relevant lesson in today’s age of social media. Words are like weapons — once released, they cannot be taken back. Speaking harshly, sarcastically, or falsely, even unintentionally, can sour relationships. Speaking with restraint, being a good listener, and communicating within one’s capacity are essential for social harmony. When there is humility in conversation, conflict loses its cause. Being careful not to hurt others with your words is a true sign of humanity.
🔷Avoid Excessive Greed in Earning:
The idea behind “Do not earn so much that the next generation becomes lazy” carries profound wisdom. Today, many parents strive to provide everything for their children, but in doing so, they often deprive them of the experience of effort, responsibility, and hardship. Maturity doesn’t come only from wealth — it emerges through struggle. If children receive everything without any effort, they may drift away from self-reliance. While it’s good to provide comfort, failing to teach the value of hard work may result in a generation that is lazy, entitled, and self-centered.
🔷Restraint and Discipline – The True Direction of Life:
A crucial message lies behind this statement — self-restraint is the real beauty of a lifestyle. Eating, spending, speaking, and earning are like the four corners of life. If any one corner becomes overloaded, the entire structure collapses — and life becomes unstable. Balance is the master key to a meaningful life. When anything becomes excessive, its nature changes. Therefore, in every action, the principle of “just enough and just right” must be followed.
🔷Wisdom Born from Experience:
The true meaning of this statement must be drawn from life experiences. It's not just a proverb to use in speech — it’s a guiding lesson that should form the foundation of life. Our ancestors and elders have expressed life’s guiding truths in simple words through such phrases. If we understand this wisdom and experience-based insight, we can avoid many troubles, pressures, failures, and disappointments.
“कोणत्याही गोष्टीतील अतिरेकाचा परिणाम हा वाईटच असतो….!”
माणसाच्या आयुष्यातील अनेक चांगल्या-वाईट अनुभवांमधून काही सार्वकालिक शिकवण तयार झालेली असते. ही शिकवण फार थोडक्यात, पण खोल अर्थाने माणसाला विचार करायला लावते. “आजारी होईपर्यंत खाऊ नये, कर्ज होईपर्यंत खर्च करू नये, भांडण होईपर्यंत बोलू नये आणि आळशी होईपर्यंत कमावू नये” हे वाक्य म्हणजे अनुभवातून साकारलेली एक अशीच अमोल शिकवण आहे. जीवनाचं संतुलन राखण्यासाठी अशा तत्त्वांचा विचार करणे आवश्यक असते. अतिरेक कोणत्याही गोष्टीचा वाईट परिणामच करतो, ही यामागील मूलभूत धारणा आहे. स्वातंत्र्य आणि जबाबदारी यामधलं नाजूक नातं समजून घेतल्यास माणूस आयुष्यात अडचणींना दूर ठेवू शकतो. हे विधान म्हणजे आयुष्याला शहाणपणाने जगण्यासाठी दिलेला एक मार्गदर्शक मंत्र आहे.
आयुष्य सुंदर करायचं असेल तर :
शेवटी हे लक्षात घेतलं पाहिजे की विवेकबुद्धी हीच आपली खरी शक्ती आहे. खाणं, खर्च, बोलणं, आणि कमाई – या सर्व गोष्टींमध्ये विवेक ठेवला, तरच जीवन समृद्ध होतं. दुसऱ्यांना बिनधास्त सल्ला देणं सोपं असतं, पण स्वतः ते पाळणं कठीण असतं. तरीही, जो आपल्या कृतींमध्ये समतोल राखतो, तोच खरा शहाणा माणूस. आयुष्याचा खरा अर्थ केवळ सुखात नाही, तर शहाणपणात आहे – आणि ही शिकवणच त्याचं उत्तम उदाहरण आहे.
🔷अति खाण्याचा शरीरावर परिणाम:
खाणं हे जीवनासाठी आवश्यक आहे, पण गरजेपेक्षा अधिक खाणं आरोग्याचं नुकसान करू शकतं. अन्न हे औषधासारखं असावं, विषासारखं नाही. अति खाण्यामुळे वजन वाढ, मधुमेह, रक्तदाब, हृदयरोग अशा अनेक समस्यांना निमंत्रण मिळतं. त्यामुळे ‘माणसाने आजार येईल इतकं खाऊ नये’ ही शिकवण खूप मोलाची आहे. पचनशक्ती, वयानुसार भूक आणि कार्यशक्ती यांचं भान ठेवून खाणं, हे शरीरसंपत्ती टिकवण्यासाठी गरजेचं आहे. अन्नावर नियंत्रण म्हणजे स्वतःच्या इच्छांवर नियंत्रण, आणि ही शिस्त दीर्घायुष्यासाठी उपयोगी ठरते.
🔷खर्च करताना विवेक ठेवावा :-
‘कर्ज होईपर्यंत खर्च करू नये’ या वाक्याचा अर्थ केवळ आर्थिक व्यवहारापुरता मर्यादित नाही. इथे सूचित होतो तो विवेक. प्रत्येक कमाईच्या मागे श्रम, वेळ आणि त्याग असतो, त्यामुळे खर्च करताना गरज आणि हव्यास यातील फरक समजून घेणं आवश्यक असतं. कर्जाच्या जाळ्यात सापडल्यावर माणसाचं मानसिक संतुलन ढासळू शकतं. सुखसोयींचा विचार करताना, उद्याच्या जबाबदाऱ्या लक्षात घेणं गरजेचं आहे. फुशारक्या आणि दिखावूपणासाठी होणारा खर्च अनेकदा विनाशाकडे घेऊन जातो. संयमित आणि नियोजित खर्च हीच खरी संपत्ती आहे.
🔷बोलण्यात मर्यादा – नातेसंबंध जपावेत :
भांडण होईल इतकं बोलू नये, ही आजच्या सोशल मिडियाच्या जमान्यात फारच उपयुक्त अशी शिकवण आहे. शब्द हे शस्त्रासारखे असतात – एकदा सोडले, की पुन्हा परत येत नाहीत. चुकूनही अपमानकारक, टोचणारे किंवा खोटे बोलणं नात्यांमध्ये कटुता निर्माण करतं. संयमित बोलणं, ऐकण्याची तयारी ठेवणं आणि क्षमतेप्रमाणे संवाद साधणं, हे सर्व सामाजिक सुसंवादासाठी आवश्यक आहे. संवादात नम्रता असेल, तर भांडणाचं कारण उरत नाही. आपल्या बोलण्याने दुसऱ्याच्या मनात दुःख होणार नाही याची सतत काळजी घेणं, हेच खरी माणुसकीचं लक्षण आहे.
🔷कमाईत अतिरेकी लालच नको :
‘पुढची पिढी आळशी होईल इतकं कमावू नये’ या विधानामागे फार मोठा विचार आहे. आज पालक आपल्या मुलांसाठी सर्व काही कमावून ठेवतात, पण ते करताना मुलांच्या मेहनतीचा, जबाबदारीचा आणि कष्टाचा अनुभवच हरवून टाकतात. परिपक्वता केवळ संपत्तीने येत नाही, तर ती संघर्षातून येते. जर पुढच्या पिढीला काहीही प्रयत्न न करता सर्व काही मिळालं, तर ती आत्मनिर्भरतेच्या वाटेपासून दूर जाईल. मुलांना सुखसोयी द्याव्यातच, पण त्या मिळवण्यासाठी लागणारे कष्ट शिकवले नाहीत, तर पुढची पिढी निर्बुद्ध, आळशी आणि आत्मकेंद्रित होण्याची शक्यता असते.
🔷संयम आणि शिस्त – जीवनाची दिशा:
या विधानामागे एक महत्त्वाचा संदेश आहे – संयम हेच खरे जीवनशैलीचे सौंदर्य आहे. खाणं, खर्च, बोलणं आणि कमाई – या चारही गोष्टी जीवनाच्या चार कोपऱ्यांप्रमाणे आहेत. या प्रत्येक कोपऱ्यावर जर अतीरेकाचा भार आला, तर संपूर्ण घर कोसळतं, तसंच आयुष्यही अस्थिर होतं. संतुलन ही जीवनाची गुरुकिल्ली आहे. कोणतीही गोष्ट अती झाली, की तिचं स्वरूप बदलतं. त्यामुळे प्रत्येक कृती करताना “पुरेसं आणि योग्य तेवढंच” ही भूमिका आवश्यक आहे.
🔷अनुभवातून आलेली शिकवण :
या विधानाचा मूळ अर्थ आपण अनुभवातून घ्यायला हवा. ही केवळ म्हण म्हणून उपयोगात आणण्याची गोष्ट नाही, तर ही जीवनाचा पाया ठरावी अशी शिकवण आहे. आपल्या पूर्वसुरींनी, समाजातील बुजुर्गांनी अशा वाक्यांमधून आयुष्याच्या दिशादर्शक गोष्टी आपल्याला सोप्या भाषेत सांगितल्या आहेत. ही शहाणीव आणि अनुभवसिद्धता जर आपण समजून घेतली, तर अनेक त्रास, दडपणं, अपयश आणि निराशा टाळता येऊ शकते.
:-Mukund Madhukar Hingne.
avatibhavati.com 
यावर आपले मत नोंदवा