A man can get discouraged many times but he is not a failure until he begins to blame somebody else and stops trying.
John Burroughs

Sometimes, it feels like life has come to a standstill. Everything seems to have slipped out of our hands. Efforts feel futile, and somewhere deep within, a cloud of despair begins to gather. But then comes a moment when we give ourselves a bit of courage — “Don’t stop.” Whether others are at fault or not, the path only becomes clear when we take responsibility ourselves. Because failure is not the ultimate truth — it is merely a pause. John Burroughs’ words come to mind — a man is not a failure until he stops trying. And that is the truth! Because effort is just another name for life.

---

1️⃣ Despair – A Shadow in Every Journey

Despair visits us at every stage of life. It’s like a storm — it comes, shakes us, but eventually passes. No great journey is complete without small failures. But the way we perceive that despair determines our path. Some people get lost in that shadow, while others discover a new light within it.

---

2️⃣ Avoiding Blame – A Sign of Maturity

Blaming others after failure is a natural human tendency. But avoiding it is a true sign of leadership and maturity. When we ask ourselves, “Where did I go wrong?” only then can real improvement begin. Blaming others is like handing over control of our life to someone else, while accepting responsibility is an act of self-confidence and strength.

---

3️⃣ The Unwavering Flame of Effort

As long as a person doesn’t stop trying, they never truly fail. Consistency is essential to achieving success. It is this persistence that eventually brings the desired outcome. Thomas Edison faced failure a thousand times, but he never stopped trying. In the end, his failures became the foundation of his success.

---

4️⃣ Mental Flexibility – The Power to Start Again

If we keep our mind flexible after every failure, starting anew becomes easier. The true strength lies in holding ourselves together after a storm. Difficult times don’t break us — they awaken a deeper sense of being alive. The courage to take one more step forward is the first milestone of victory.

---

5️⃣ Competing with Yourself Matters More

Often, we compare ourselves to others and feel disheartened. But the real competition is always with ourselves. Becoming a slightly better version of who we were yesterday — that is true progress. Instead of blaming others, if we set our own goals and keep trying, failure cannot stop us.

---

6️⃣ Success – Not Just External Gains, but Inner Growth

True success isn’t merely about achieving something; it’s about how we evolve through the journey. When we go through challenges, we develop understanding, patience, and resilience. It is through this process that we become truly ‘successful.’ And so, as long as we keep learning, growing, and trying — we never really fail.

---

“नैराश्यातून पुन्हा सावरणे हाच यशस्वितेचा मार्ग….!”

माणूस अनेक वेळा निराश होऊ शकतो पण तो दुसऱ्याला दोष देण्यास सुरुवात करत नाही आणि प्रयत्न करणे थांबवत नाही तोपर्यंत तो अपयशी ठरत नाही.
जॉन बरोज

कधी कधी वाटतं, आपलं आयुष्य थांबलंय. सगळं हातातून निसटलंय. प्रयत्न निष्फळ वाटतात, आणि मनात खोल कुठेतरी निराशेचं मळभ दाटून येतं. पण असा एखादा क्षण येतो, जेव्हा स्वतःलाच एक धीर देतो — “थांबू नकोस.” इतर कोणी दोषी असो वा नसो, आपणच जबाबदारी घेतली तरच मार्ग सापडतो. कारण अपयश हे अंतिम सत्य नसतं, तो फक्त एक थांबा असतो. जॉन बरोजचं वाक्य आपल्याला आठवतं – माणूस तोपर्यंत अपयशी ठरत नाही, जोपर्यंत तो प्रयत्न करणे थांबवत नाही. आणि हेच खरं! कारण प्रयत्न म्हणजेच जीवनाचं दुसरं नाव आहे.

---

1️⃣ निराशा – प्रत्येक प्रवासातील एक सावली

जीवनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर निराशा येतेच. ती एखाद्या वादळासारखी असते – येते, हलवते, पण जातही असते. कुठलाही मोठा प्रवास छोट्या अपयशांशिवाय पूर्ण होत नाही. पण या निराशेला आपण कुठल्या नजरेने पाहतो, हेच आपली वाट ठरवतं. काहीजण या सावलीत हरवतात, तर काहीजण याच सावलीत स्वतःचा नवा प्रकाश शोधतात.

---

2️⃣ दोषारोप टाळणं – परिपक्वतेचं लक्षण

अपयश आल्यावर दोष दुसऱ्यांवर टाकणे ही सहज मानवी प्रवृत्ती आहे. पण हे टाळणं हेच खऱ्या नेतृत्वाचं आणि परिपक्वतेचं प्रतीक आहे. जेव्हा आपण स्वतःच स्वतःला विचारतो, “मी कुठे चुकलो?” तेव्हाच सुधारणा शक्य होते. दोषारोप करणे म्हणजे स्वतःच्या हातातील नियंत्रण दुसऱ्याकडे देणे, तर जबाबदारी स्वीकारणे म्हणजेच आत्मविश्वासाने उभं राहणं.

---

3️⃣ प्रयत्नांची अखंड ज्योत

माणूस जर प्रयत्न करणे थांबवत नसेल, तर तो कधीही अपयशी ठरत नाही. यश मिळवण्यासाठी सातत्य आवश्यक आहे. हे सातत्यच एक दिवस अपेक्षित यश घडवते. थॉमस एडिसनने हजार वेळा अपयशाचा सामना केला, पण त्याने प्रयत्न सोडले नाहीत. शेवटी त्याचे अपयशच त्याचे यश बनले.

---

4️⃣ मनाची लवचिकता – नव्याने सुरुवात करण्याची ताकद

प्रत्येक अपयशानंतर जर आपण मन लवचिक ठेवले, तर नव्याने सुरुवात करणे सोपे जाते. कठीण प्रसंगानंतर स्वतःला सांभाळणं हीच खरी शक्ती आहे. कठीण प्रसंग आपल्याला तोडत नाहीत, ते आपल्यातली खऱ्या अर्थाने जिवंतपणाची जाणीव जागृत करतात. पुन्हा एक पाऊल टाकण्याची हिम्मत, हीच विजयाची पहिली पायरी असते.

---

5️⃣ इतरांपेक्षा स्वतःशी केलेली स्पर्धा महत्त्वाची

बरेचदा आपण इतरांच्या यशाशी आपली तुलना करतो आणि निराश होतो. पण खरी स्पर्धा ही स्वतःशीच असते. कालच्या स्वतःपेक्षा आज थोडं अधिक चांगलं करणं, हीच प्रगती. दुसऱ्यांना दोष देण्याऐवजी आपण आपलेच ध्येय ठरवून प्रयत्न सुरू ठेवले, तर अपयश आपल्याला थांबवू शकत नाही.

---

6️⃣ यश – केवळ बाह्य प्राप्ती नव्हे, तर आंतरिक उन्नती

खरं यश म्हणजे केवळ एखाद्या गोष्टीचं मिळणं नाही, तर त्या वाटचालीत आपण कसे बदलतो, हे महत्त्वाचं असतं. जेव्हा आपण संकटांतून जातो, तेव्हा आपल्यात समज, संयम आणि सहनशक्ती निर्माण होते. या प्रक्रियेमुळेच आपण खऱ्या अर्थाने ‘यशस्वी’ होतो. आणि म्हणूनच, जोपर्यंत आपण शिकतो, वाढतो आणि प्रयत्न करतो, तोपर्यंत आपण अपयशी ठरतच नाही.

---

:-Mukund Madhukar Hingne.