Let me share a moral story that comes to mind.
While walking down the road, a wealthy man once saw a beggar who was starving and in great distress. Feeling pity, the wealthy man bought some food and gave it to the beggar. The beggar looked at him with joy and admiration.

The next day, as the wealthy man passed by the same road, he again gave a packet of food to the beggar without saying a word. This continued for many days.

Then, suddenly, the wealthy man stopped passing that way.

After some days, the beggar happened to see the wealthy man walking on that road again. He stopped him and demanded to know why he had not received any food packets for all those days. He even asked for compensation for the days he hadn’t been given anything.

The wealthy man was shocked.
The beggar then said,
“I don’t know whether helping me was your duty or not, but receiving help from you was my right.”

The moral of the story is:
If help is given repeatedly, it becomes a habit. And eventually, that habit is taken for granted and misused.

Helping others is a sign of kindness, but if it turns into a habit, it can become a reason for the other person’s weakness. Cooperation must carry a sense of responsibility. Otherwise, one day the helper grows weary, and the one who had come to expect the help becomes angry—because it feels as though their "right" has been taken away.

That’s why, while offering help, both its purpose and its limits should be clearly defined.

---

(1) Repeated Assistance Turns Into a “Right”

Humans are social beings. Helping and cooperating with one another is a tradition in our society. However, when the same form of help is extended repeatedly, it sometimes stops being seen as a “favor” and starts being considered a “right.” This mindset not only leads to misuse of help but also puts strain on relationships.

---

(2) Repeated Help – An Initially Noble Intention

Helping someone once is humanity. Helping twice shows care. But when the same help is offered again and again, a new belief starts forming in the other person’s mind – that this help will always be available to them. At that point, they adopt a sense of entitlement rather than gratitude.

---

(3) How Does the Sense of Entitlement Develop?

When assistance becomes a habit, the person no longer feels the need to act on their own. The source of help is taken as a ‘default setting.’ For example:

• Children continuously relying on parents for financial help
• A colleague consistently passing their responsibilities onto others
• A friend frequently borrowing your vehicle, time, or belongings

---

(4) Consequences – One-Sided Relationships and Mental Fatigue

In such situations, the helper eventually feels exhausted. They begin to think, “My support is being taken advantage of.” On the other side, the recipient sees this very “advantage” as their “right.” Balance fades in such relationships, leading to a one-sided burden.

---

(5) The Need for Limited Cooperation

Help should be temporary and guiding. Offering help every time may lead the other person to lose their sense of self-reliance. Sometimes, saying “no” is also a form of help, because it gives the person a chance to move forward on their own.

---

(6) How to Encourage a Change in Mindset?

• Set clear boundaries while offering help
• Firmly say, “You need to try doing this on your own”
• Focus on collaboration rather than one-sided support
• Do not hesitate to say ‘no’ when necessary

---

“सहकार्य की सवय ? – मदतीचा गैरवापर होण्यामागचं वास्तव…!”

एक बोधकथा आठवली म्हणून सांगतो, रस्ताने जाताना एका धनिकाला एक भिकारी भुकेने कासावीस झालेला दिसला, त्याची त्याला दया आली. त्याने काही खाद्यपदार्थ विकत घेवून ‘त्या’ भिकाऱ्याला दिले. भिकाऱ्याने आनंदाने आणि कौतुकाने धनिकाकडे पाहिले. दुसऱ्या दिवशी त्याच रस्त्यावरून जाताना धनिकाने काही न बोलता त्या भिकाऱ्याला खाद्यपदार्थांचे पाकिटे दिली. बरेच दिवस हा प्रकार सुरू राहिला. त्यानंतर अचानक तो धनिक रस्त्यावरून जायचा बंद झाला. पुढे काही दिवसांनी त्या भिकाऱ्याला धनिक रस्त्यावरून जाताना दिसला. त्याने वाटेत त्याला अडवून जाब विचारला आणि जितके दिवस खाद्यपदार्थांचे पाकिटे दिली नाहीत त्याबदल्यात नुकसानभरपाई मागू लागला. धनिकाला या गोष्टीचे आश्चर्य वाटले. तेव्हा भिकारी त्याला म्हणाला, ” मदत करणे तुझे कर्तव्य होते की नाही हे मला माहित नाही, पण तुझ्याकडून मदत मिळणे हा माझा अधिकार आहे.” या गोष्टीवरून एक बोध घेता येईल, मदत एकसारखी केली तर ती सवय बनते. मग पुढे सवयीचा गैरवापर होतो.

मदत करणे हे चांगुलपणाचे लक्षण असले तरी ती जर सवयीची झाली, तर ती दुसऱ्यासाठी कमकुवतपणाचं कारण ठरते. सहकार्याला जबाबदारीची किनार असली पाहिजे. अन्यथा, एक दिवस मदत करणारा थकतो आणि मदतीचा हक्क गृहीत धरलेला माणूस चिडतो – कारण त्याला त्याचा ‘हक्क’ हिरावल्यासारखं वाटतं. म्हणून, मदत करताना तिचा हेतू आणि मर्यादा दोन्ही स्पष्ट ठेवाव्यात.

---

(१)सतत केलेले सहकार्य हक्क बनतो

माणूस सामाजिक प्राणी आहे. एकमेकांना मदत करत, सहकार्य करत जगणं ही आपल्या समाजाची परंपरा आहे. मात्र, एकाच स्वरूपाचं सहकार्य सतत केलं गेलं, तर काही वेळा ते ‘उपकार’ न राहता ‘हक्क’ मानलं जातं. ही मानसिकता केवळ मदतीचा गैरवापर करणारी नसते, तर त्या नातेसंबंधांवरही टाच आणणारी असते.

---

(२) सततची मदत – सुरुवातीचा सद्भाव

कोणालातरी एकदा मदत करणे ही माणुसकी आहे. दोन वेळा मदत करणे ही आपुलकी असते. पण जर तीच मदत वारंवार केली गेली, तर समोरच्याच्या मनात एक वेगळी समज रुजते – की ही मदत माझ्यासाठी नेहमीच उपलब्ध आहे. तेव्हा तो “कृतज्ञते” पेक्षा “हक्कभावना” अंगीकारतो.

---

(३) हक्काची भावना कशी निर्माण होते?

सहकार्याची सवय जेव्हा कायमस्वरूपी होते, तेव्हा ती व्यक्ती स्वतःहून काही करण्याची आवश्यकताच समजत नाही. त्या मदतीच्या स्त्रोताला एक ‘default setting’ समजून घेतलं जातं. उदाहरणार्थ –

• मुलांनी पालकांकडून नेहमी आर्थिक मदत घेत राहणे
• एखाद्या सहकाऱ्याने कायमच आपलं काम दुसऱ्यावर ढकलणे
• मित्राकडून सतत वाहन, वेळ किंवा साहित्य मागणे

---

(४) परिणाम – एकतर्फी नातं आणि मानसिक थकवा

अशा परिस्थितीत मदत करणाऱ्याला काही काळानंतर थकवा येतो. त्याला वाटायला लागतं की, “माझ्या सहकार्याचा गैरफायदा घेतला जातोय.” पण दुसऱ्या बाजूला, ज्याला मदत केली जाते, त्याला मात्र हाच ‘गैरफायदा’ एक ‘हक्क’ वाटू लागतो. अशा नात्यांमध्ये समतोल राहात नाही आणि एकतर्फी भार निर्माण होतो.

---

(५) सहकार्याचे मर्यादित रूप

मदत ही क्षणिक असावी, मार्गदर्शक असावी. प्रत्येकवेळी मदत देणं म्हणजे समोरच्याचं आत्मभान हरवण्यास कारणीभूत ठरणं होय. योग्य ठिकाणी “नकार” देणं हेही सहकार्याचंच एक प्रकार आहे, कारण त्यामुळे त्या व्यक्तीला स्वतःहून पुढे जाण्याची संधी मिळते.

---

(६) मनोवृत्तीचा बदल कसा घडवावा?

• मदत करताना स्पष्ट मर्यादा आखाव्यात
• “तुला हे स्वतः करून पाहणं गरजेचं आहे” असं ठामपणे सांगावं
• वारंवार एकतर्फी मदतीऐवजी एकत्र काम करण्यावर भर द्यावा
• गरज असेल तेव्हा ‘मदतीस नकार’ द्यायला संकोच करू नये

---

:-Mukund Madhukar Hingne.